Alledaagse ontmoetingen in het publieke domein

Beelden van Nieuw-West voor en tijdens de coronapandemie

Ivan Nio

Al meer dan vijftien jaar verricht ik sociaal-ruimtelijk onderzoek naar het alledaagse leven in Nieuw-West, het stadsdeel waar ik zelf ook woon. Voor deze onderzoeken neem ik niet alleen uitgebreide interviews met bewoners af maar ik observeer en fotografeer ook altijd veel verschillende publieke plekken. Fascinerend aan Nieuw-West vind ik de wisselvallige relatie tussen de ruimtelijke opzet van de naoorlogse tuinstad en het alledaagse leven van verschillende groepen bewoners. Elk gebied in dit stadsdeel heeft z’n eigen karakter en dynamiek. Ook heeft het publieke domein hier een tijdelijker karakter dan in de stadsdelen binnen de ring. Overdag kan het publieke leven opvlammen, om na sluitingstijd van de winkels heel snel uit te doven. Dat neemt niet weg dat er, vooral overdag op de pleinen, in de parken en langs de stadsstraten in Nieuw-West een publiek domein kan ontstaan.

Negentien van de eenendertig ontwikkelbuurten liggen in Nieuw-West. De problemen zijn bekend: werkloosheid, armoede, schooluitval, gevoelens van onveiligheid, enzovoort. De vorige ronde van stedelijke vernieuwing heeft daar geen eind aan kunnen maken. Nieuw-West kent wel minder armoede dan vijftien jaar geleden en er is ook een nieuwe middenklasse ontstaan. Maar de armoede raakt steeds meer geconcentreerd in de bestaande sociale woningbouw. Dat vraagt om aandacht en interventies. Het is alleen te eenzijdig als de focus alleen maar op armoede is gericht. Er mag ook wel meer aandacht zijn voor de sociale en culturele vernieuwing die zich óók in Nieuw-West voltrekt, anders dan als bron van problemen en conflicten die om sociale en fysieke ingrepen vragen. Te denken valt aan de groei van een nieuwe middenklasse, het ondernemerschap, de differentiatie van voorzieningen en het gebruik van de openbare ruimte. De vraag is wel hoe groot het negatieve effect van corona zal zijn op de herwonnen dynamiek en veerkracht van Nieuw-West.

Een belangrijk deel van het samenleven speelt zich af in de openbare ruimte. Een meerwaarde van fotograferen is dat het dwingt tot goed kijken. Met de camera is te verkennen hoe mensen openbare ruimten toe-eigenen. Wie maken er gebruik van? Wat doen ze daar precies? Hoe verhouden de groepen zich tot de ruimte en tot elkaar? Die openbare ruimten zijn vaak plekken die gelijktijdig door verschillende groepen worden gebruikt. Sierplein, Plein ’40-’45, Lambertus Zijlplein en het Osdorpplein functioneren als laagdrempelige ontmoetingsplekken, en elk op een net weer andere manier. De markt op het Sierplein trekt bijvoorbeeld een witter publiek dan de markt op Plein '40-'45. Het Osdorpplein is sociaal gezien dan weer een van de meest gemengde publieke ruimten van Amsterdam. Er is zowel sprake van ontmoeting als confrontatie.

Het is niet zo verrassend dat ook in coronatijd deze openbare ruimten in Nieuw-West goed worden bezocht. Pleinen en parken zijn de plekken waar bewoners even op adem kunnen komen. Dat geldt ook voor de groene hoven. De hoven zijn van belang voor contacten dichtbij huis en voor het vertrouwen in de eigen buurt. In de Louis Chrispijnbuurt in Slotervaart hebben we vorig jaar in opdracht van Eigen Haard onderzoek gedaan naar buurtdragers. Het viel ons op hoe intensief kinderen van verschillende leeftijden de hoven gebruiken. Bewoners vertelden ons dat ze vorige zomer niet met vakantie konden en dat ze met hun kinderen veel tijd spendeerden in de hoven. Ze organiseerden er ook gezamenlijke picknicks. Wensen van bewoners waren bescheiden: betere speeltoestellen, een moestuinbak, een picknickbank en beter beheer waar ze zelf overigens al een belangrijke bijdrage aan leveren. Met kleine interventies in de openbare ruimte is de leefbaarheid snel en sterk te verbeteren. En dat is belangrijk want deze zomer zal een veel grotere groep bewoners niet op vakantie kunnen en aangewezen zijn op de openbare ruimten in het eigen stadsdeel.